فیپا در لغت مخفف عبارت فهرست نويسی پيش از انتشار می باشد. فیپا یک فهرست نويسي توصيفی و تحليلی از كتاب پيش از انتشار می باشد که در صفحه حقوقي يا صفحه شناسنامه همان كتاب نیز درج می گردد.
اداره كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد و كتابخانه ملي مسئول مستقيم صدور فيپا در جمهوري اسلامي ايران مي باشد و هيچ نماينده اي در سطح كشور ندارد و صدور فيپا تنها توسط سازمان و اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران صورت میگیرد و موسسه های چاپ و نشر با توجه به مجوز ها و دسترسی به پنل مدیریتی خود می تواند درخواست فیپا برای کتاب های قرارد بسته شده با مولفین و نویسندگان را برای این سازمان به صورت آنلاین ارسال و اقدام به ثبت کتاب و درخواست فیپای مربوطه نمایند.
هدف از ایجاد فیپا برای کتاب ها
- يك دستي و هماهنگی فهرست نويسی و سازماندهي كتب در سطح كشور
- تسهيل امر فهرست نويسي توسط كتابداران در تمامي كتابخانه ها
- جلوگيري از انجام كار تكراري
- افزايش سرعت بازيابي منابع در كتابخانه ها
- اطمينان از صحت و درستي آن
- صرفه جويي در بودجه نيروي انساني، زمان و مكان
- تسريع امر اشاعه اطلاعات
- تسهيل در ايجاد شبكه هاي اطلاعاتي و درواقع اشتراك اطلاعات كتابشناختي در سطوح ملي و بين المللي
- افزايش سرعت گردش اطلاعات
تاریخچه فیپا در جهان
فیپا شكل غيررسمي در سال ۱۸۷۰ در آمريكا پيشنهاد شد و براي اولين مرتبه به طور رسمي توسط كتابخانه كنگره آمريكا در سال ۱۹۰۱ آغاز شد. در سال ۱۹۷۱ براي دومين مرتبه با روشي كه برخاسته از طرح فهرست نويسي از مأخذ بود در كتابخانه كنگره آمريكا پي گرفته شد. پس از حدود ۳ سال ۶۵ درصد از كتابخانه های آمريكا داراي فهرست برگه پيش از انتشار شدند. در انگلستان پيشنهاد اين طرح به سال ۱۸۷۶ باز ميگردد، اما اجراي رسمي آن به سال ۱۹۷۷ مي‌رسد. در سال ۱۹۸۱ اعلام شد كه ۹۰ درصد از كتابخانه هايی انگلستان از اين طرح استفاده مي‌كنند. در حال حاضر بسياريی از كشورهاي جهان از اين طرح استقبال كرده‌اند.
تاریخچه فیپا در ایران
شكل ابتدايي و مختصر طرح فیپا را در كتابهاي چاپ سال ۱۳۴۶ به بعد دانشگاه تهران و ۱۳۴۹ به بعد خانقاه نعمت اللهيی مي‌توان ديد. در سال ۱۳۷۱ كتابخانه ملي ايران اين طرح را به طور آزمايشي با برخي از ناشران به اجرا گذاشت و پس از موفقيت نسبي پيشنهاد قانوني شدن آن، طي طرحي در اسفند ۱۳۷۴ از سوي كتابخانه ملي به هيئت دولت ارائه شد كه تصويبنامه آن در تاريخ ۸/۱۲/۱۳۷۵ به كتابخانه ملي ابلاغ شد و مسئوليت اجرايي طرح بر عهده كتابخانه ملي نهاده شد. در مهر ۱۳۷۷ كتابخانه ملي با همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اجراي طرح را به طور رسمي آغاز كرد. اكنون با همراهي و مساعدت ناشران عزيز بيش از ۹۰% از كتابهاي منتشر شده در سطح كشور همراه با اين اطلاعات منتشر مي‌شوند. تخمين زده مي‌شود كه فقط سالانه بيش از يك ميليارد تومان صرفه‌جويي حاصل اجراي اين طرح است.
فیپای الکترونیکی
در سال های اخیر صدور فیپای الکترونیکی (ECIP) به منظور امکان فرآیند درخواست و صدور فیپا از طریق اینترنت در کتابخانه های کنگره آمریکا، کتابخانه بریتانیا ، کتابخانه های ملی کانادا و کتابخانه های ملی اکثر کشورهای دنیا آغاز شده است. در کشور ما نیز از اواخر سال ۱۳۸۶ طرح صدور فیپای الکترونیکی به اجرا درآمد و هم اکنون ناشران تنها از طریق سایت، درخواست خود را به واحد فیپا ارسال مي كنند و از این طریق برای کتابهای منتشره خود فیپا دریافت می نمایند.
مزایای فیپای الکترونیکی
- صرفه جویی در وقت و هزینه به علت عدم نیاز به مراجعه حضوری برای درخواست فیپا
- امکان ارسال درخواست الکترونیکی در کلیه ساعات شبانه روز
- امکان درخواست فیپا از تمام نقاط کشور به طور یکسان
- صرفه جویی در بودجه، نیروی انسانی، زمان و مکان
- پیگیری مشکلات و ارتباط با ناشرین از طریق تلفن و اینترنت
- امکان دریافت برگه فیپا از طریق پست الکترونیک
- امکان دریافت برگه فیپا از وب گاه کتابخانه ملی
مدت زمان تحويل فيپا
براي كتاب هاي تجديد چاپ ۳ روز كاري و براي كتاب هايي كه قبلا توسط ناشر ديگري چاپ شده باشد ۵ روز كاري و براي كتاب هاي چاپ نخست حداكثر ۱۰ روز كاري زمان نیاز است تا فیپا کتاب صادر شود. البته نقص یا عدم صحت اطلاعات ارائه شده توسط ناشر می تواند باعث تاخیر زمانی شود و یا در ایام خاص مانند برگزاری نمایشگاه کتاب یا ایام بازگشایی مدارس و.. که درخواست فیپا به بالاترین تعداد می رسد نیز این مدت زمان صدور فیپا افزایش پیدا می کند و همچنین محتوای کتاب هایی که برای فهرست نویسی و بررسی موضوع نیاز به جستجوی بیشتری در منابع و مشورت با متخصصان دارد نیز مدت زمان صدور فیپای آن ها بیشتر از حد معمول خواهد بود.
نحوه دریافت فیپا صادر شده:
- از طریق بازبینی پست الکترونیکی توسط ناشران
- ازطریق مراجعه به OPAC سایت سازمان برای جستجوی رکورد فیپای درخواستی
- از طریق مراجعه به گزینه خدمات پیوسته در وبگاه سازمان و انتخاب گزینه جستجوی فیپا
تغییر در اطلاعات فیپا پس از دریافت فیپا
در صورتی که کتاب هنوز منتشر نشده باشد از طریق تماس با واحد فیپا و ارائه صفحه عنوان جدید و تکمیل فرم براساس اطلاعات جدید می توان در فیپای صادر شده اصلاحات لازم را اعمال نمود.
وب سایت
وب سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران : www.nlai.ir
درخواست فیپا
پس از انعقاد قرارداد چاپ کتاب کلیه اقدامات لازم توسط انتشارات برای ارسال مدارک لازم و پیگیری های لازم جهت ثبت کتاب در کتابخانه ملی و دریافت فیپا انجام می پذیرد و پس از صدور فیپا کتاب شما می توانید کتاب خود را در سایت وب سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران جستجو کنید
